چرا تولید و صادرات تجهیزات پرداخت الکترونیکی در سایه قرار دارد؟ رقابت با کارتخوان قاچاق، در بنبست تبادل ارزی
به نقل از ماهنامه پیوست، وضعیت تولید و صادرات تجهیزات پرداخت الکترونیکی، در جدال میان کارتخوان قاچاق و تولید داخل، تغییر جهت بازار از کارتخوان لینوکسی به اندرویدی، ارزبری و ارزآوری و فقدان مسیر شفاف انتقال ارز به داخل کشور گره خورده است. این وضعیت از یک طرف تولید را در رقابت با کالای قاچاق قرار داده و از طرف دیگر، صادرات را با بحران بنبست انتقال ارز به داخل و محدودیت بازار مقصد مواجه کرده است. کلیت بازار تولید و صادرات تجهیزات پرداخت الکترونیکی، اگر اندک امیدی به تغییر جهت توسعهای از کارتخوان لینوکسی به اندرویدی و نیاز به نوآوری و بازسازی ناوگان کارتخوانی نبود، احتمالاً وضعیت متفاوتی پیدا میکرد؛ اما آنچه این بازار را زنده نگه داشته نیاز بازار داخلی و اطمینانی از توسعه بر مدار دستگاه کارتخوان است.
احتمالاً به سمت سالمسازی شبکه خواهیم رفت
سیدابراهیم حسینینژاد مدیرعامل شرکت فناوران انیاک رایانه درباره وضعیت بازار تولید تجهیزات پرداخت الکترونیکی میگوید: «از سال ۱۳۹۸ که ثبت سفارش برای محصول کامل متوقف شد و شرکتهای زیادی به حوزه تولید ورود کردند، انیاک نیز همسو با وضعیت بازار به سمت تولید کارتخوان در داخل حرکت کرد. بازار کارتخوان را در ایران یک تا یک میلیون و ۵۰۰ هزار دستگاه در سال در ایران برآورد کردهایم. اگر به طور متوسط هر کدام را ۵۰ دلار حساب کنیم، حجم بازار در حوزه پرداخت (که دستگاه کارتخوان هم جزو آن است)، حدوداً ۷۵ میلیون دلار در سال میشود. البته ۵۰ دلار هم عدد پایینی است و میتواند بالاتر از این هم باشد؛ شاید ۶۰ دلار عدد درستتری باشد که در کل ۹۰ میلیون دلار میشود.
مدیرعامل فناوران انیاک رایانه معتقد است، سطح تکنولوژی در بازار تولید یکسان نیست و هر شرکت در سطح متفاوتی به تولید در حوزه پرداخت روی آورده است. او درباره اختلاف سطح تکنولوژی در میان شرکت تولیدکننده تجهیزات پرداخت توضیح میدهد: «شاید هشت تا ۹ کارخانه در ایران وجود دارند که هر کدام با یک سطح تکنولوژی کار میکنند. البته بعضی از این شرکتها ادعا میکنند CKD (Completely Knocked-Down) کار میکنند. به این معناست که همه قطعات را وارد و بخشی را هم اینجا تولید میکنند؛ قطعات اصلی و قطعاتِ دارای تکنولوژی بالا را وارد میکنند و اینجا در کارخانجاتشان بقیه فرایند تولید را انجام میدهند. بخشی هم که بخش عمده تولیدات کشور است، دستگاهها را به صورت منفصل در قطعات مختلف وارد و در داخل تولید میکنند؛ احتمالاً بخشی را هم تولید میکنند که خیلی تکنولوژی بالایی ندارد.»
حسینینژاد عمده تولیدات در حوزه پرداخت الکترونیکی را در سطح غیرتکنولوژیکی دستهبندی میکند. او دراینباره میگوید: «الان هم بخش بزرگی از تولیدکنندهها احتمالاً بخشهای غیرتکنولوژیکی را که میتوان ساخت، مثل باتری، آداپتور و… تولید و الباقی، از داخل تامین میکنند. البته برخی از سطوح پیشرفتهتر تولید صحبت میکنند اما من ندیدهام و در اینکه در ایران میتوان این کار را بهخوبی و با قیمت مناسب انجام داد تردیدهای جدی وجود دارد.»
مدیرعامل فناوران انیاک رایانه با اشاره به مشکل عدم پذیرش شرکتهای ایرانی در شرکتهای مرجع بینالمللی میگوید: «اگر بخواهیم محصولی را در ایران به اسم برند ایرانی تولید کنیم، باید استانداردهای بینالمللی را کسب کنیم و این در حالی است که شرکتهای استاندارد بینالمللی با ایران کار نمیکنند. شما نمیتوانید یک شرکت ایرانی را معرفی کنید و بگویید من میخواهم برای این دستگاه استاندارد بگیرم. تحریم هستیم و این کارها ممکن نیست. روشهای پیچیدهتری برای این کار وجود دارد. ما خودمان در انیاک این کار را هشت یا ۹ سال است که در سطوح مختلف انجام دادهایم. الان نزدیک به دو سال و نیم است که این سطح را ارتقا دادهایم.»
او ادامه میدهد: «یعنی یک تامینکننده خارجی انتخاب کردیم و قرارداد اختصاصی برای تولید دستگاههایشان در اینجا بستیم و بهتدریج پیچیدگی تولید را افزایش دادهایم؛ محموله اولی که آوردیم برای مثال ۳۵ قطعه بود، الان تعداد قطعات بیشتر شده است و بخش خوبی از قطعات را هم از داخل تامین میکنیم.»
حسینینژاد معتقد است عمق تولید محصولات شرکت انیاک طبق اعلام وزارت صمت ۵۷ درصد است. او تاکید میکند: «تولیدات اصلی شرکت انیاک دستگاههای پوز اندرویدی است. از اول هم سراغ پوزهای اندرویدی رفتیم. چون اعتقادمان این بود که یک پارادایم شیفتی اتفاق خواهد افتاد. این روند در ایران تا حدودی کند شده اما الان پوزهای اندرویدی به قیمت پوزهای لینوکسی است و با توجه به امکانات دستگاههای اندرویدی خرید دستگاههای لینوکسی به نظر منطقی نمیرسد. »
مدیرعامل انیاک ظرفیت اسمی تولید در انیاک را ۳۰۰ هزار دستگاه برآورد میکند. او توضیح میدهد: «ما توانستهایم این ظرفیت اسمی را به حدود نصف ظرفیت (۱۵۰ هزار دستگاه) برسانیم. اما امسال در نظر داریم ۳۰۰ هزار دستگاه تولید کنیم. واقعیت این است که فقط ظرفیت داشتن کفایت نمیکند. تامین بهموقع از ثبت سفارش، تخصیص ارز، ترخیص، تولید تا بازاریابی و فروش و در نهایت خدمات پس از فروش همه و همه مهم هستند تا بتوانیم به ۳۰۰ هزار دستگاه برسیم. امسال میخواهیم به عدد ۳۰۰ هزار دستگاه نزدیک شویم و امیدواریم این اتفاق رخ دهد. »
حسینینژاد درباره وضعیت رقابتی و نیاز بازار در حوزه تجهیزات پرداخت الکترونیکی میگوید: «از حدود پنج سال پیش وضعیت بازار تغییر کرده است. شش هفت سال گذشته خریدارهای پوز فقط پیاسپیها بودند. ما باید با مذاکره مستقیم یا شرکت در مناقصه، دستگاه پوز میفروختیم. طبیعتاً آن مسیر، مسیر بهتری بود. یک تغییری اتفاق افتاد که بازار به سمت بازار B2C رفت. یعنی افرادی که با شرکتهایPSP کار میکنند یا به عنوان زیرسوییچ قرار دادند، زنجیره فروش خودشان را برای فروش دستگاه دارند. این هم ناشی از فشار صورتهای مالی پیاسپیها بود. اگر قبلاً صد هزار تومان میگرفتند الان باید چهار میلیون تومان برای هر دستگاه پرداخت کنند و این هزینه سنگینی روی صورتهای مالی دارد و باعث شد بخش B2C رشد کند.»
او با هشدار درباره حرکت بازار به سمت B2C میگوید: «پارسال بیش از ۵۰ درصد فروش در B2C اتفاق افتاد و این فروش مفهومش این است که امکانش وجود دارد به سمت دستگاههای کارتخوان قاچاق بروند. متاسفانه در کشور به یک روش متقن و محکم برای شناسایی کارتخوان قاچاق و سلب امکان ثبتش نرسیدهایم؛ از طرفی هم هزینه برای مشتریها مهم است.»
حسینینژاد درباره آسیبشناسی دستگاههای کارتخوان قاچاق در بازار تجهیزات پرداخت الکترونیکی توضیح میدهد: «کالای قاچاق در بازار ممکن است یک یا دو میلیون تومان باشد اما کالایی که از مسیرهای رسمی وارد میشود گرانتر است، همین باعث میشود مشتری به آن سمت ترغیب شود. ضمن اینکه زحمت تولید و مسائلی از این دست را ندارد. با وجود این، از اواخر سال گذشته تاکنون کارتخوانهای تولیدی و رسمی هم توانستهاند خودشان را به قیمت رقابتی برسانند.»
مدیرعامل انیاک پیشبینی میکند حجم دستگاههای کارتخوان قاچاق کوچکتر خواهد شد. او میگوید: «کارگروههایی که در این حوزه شکل گرفتهاند و به تصمیمات و راهکارهایی رسیدهاند. اگر این تصمیمات اجرایی شوند، دیگر وارد کردن دستگاه کارتخوان قاچاق و نصب کردن آن یک ریسک بزرگ است. در نتیجه ما احتمالاً به سمت سالمسازی شبکه خواهیم رفت.»
حسینینژاد درباره حجم دستگاههای قاچاق توضیح میدهد: «با فرض اینکه آمارهایی که دست به دست میشود درست باشد، پارسال بین ۵۰۰ هزار تا یک میلیون دستگاه قاچاق وارد و الباقی این دستگاهها از شرکتهای تولیدکننده داخلی تامین شده است. طبق این آمار پارسال حجم دستگاه داخلی و قاچاق پنجاه-پنجاه بوده و امسال احتمالاً شرکتهای تولیدکننده داخلی میتوانند خودشان را به عدد ۸۰ درصد هم برسانند، چون تکنولوژی همان تکنولوژی است، استانداردهای جدیدی دارند و ظاهراً قوانین هم از تولیدات رسمی حمایت میکنند.»
او درباره وضعیت تخصیص ارز به حوزه تولید تجهیزات پرداخت الکترونیکی میگوید: «گرفتن ارز نیمایی و ارز حاصل از صادرات هر دو با مشکلات فراوانی همراه است. شاید به نظر برسد دریافت ارز حاصل از صادرات راحتتر باشد ولی اینطور نیست که گرفتن این نوع ارز خیلی هم آسان باشد. باید اول ثبت سفارش شما مورد پذیرش قرار بگیرد. این فرایند پیچیدگیهایی دارد که متاثر از وضع کلان کشور است. این پیچیدگی به دلیل بخشنامههای متعدد دارد بدتر هم میشود و در نتیجه ما نمیتوانیم در این شرایط برنامهریزی کنیم و مفاهیم مدیریتی اساساً بیمعنا میشود.»
حسینینژاد درباره تعدد شرکتهای ثبتی در زمینه تولید تجهیزات بانکداری و پرداخت میگوید: «طبق آخرین آمار اعلامشده ۱۰۹ تولیدکننده ثبتشده در این حوزه داریم. آنهایی که من میشناسم ۱۵ تا ۱۶ شرکت هستند. معتقدم در بلندمدت احتمالاً چهار پنج شرکت داریم که بتوانند اندازه اقتصادی تولید را حفظ کنند. اگر نتوانیم مثلاً ۲۰۰ هزار دستگاه تولید و فروش داشته باشیم اندازهمان، اندازه اقتصادی نیست. نه اینکه سود نکنیم ولی کاری که انجام میدهیم بیفایده است. به همین دلیل دور از انتظار نیست بعضی از شرکتها به فکر واگذاری یا خروج بیفتند.»
./پایان خبر